Praca dla rodziców, opieka wytchnieniowa, mieszkania chronione. To tylko część rozwiązań Programu kompleksowego wsparcia dla rodzin „Za życiem”, przeznaczonych dla dzieci i dorosłych z niepełnosprawnością oraz ich rodziców. Poznaj resztę.
Ustawa z listopada przewiduje m.in. wypłatę jednorazowego zasiłku w kwocie 4 tys. zł (bez kryterium dochodowego), odpowiednie wsparcie w trakcie ciąży i porodu, opiekę psychologiczną, poradnictwo dotyczące realizacji indywidualnych potrzeb rodzin (koordynowane przez asystenta rodziny), opiekę paliatywną i hospicyjną poza kolejnością czy hospicyjną 10-dniowa „opiekę wyręczającą”.
Sześć priorytetów
Rozwinięciem i uzupełnieniem listopadowej ustawy jest Program kompleksowego wsparcia dla rodzin „Za życiem”. Rada Ministrów uchwaliła go 20 grudnia 2016 r., długo jednak trzeba było czekać, by się z nim zapoznać. Ostatecznie 30 grudnia uchwałę Rady Ministrów wraz z 110-stronicowym dokumentem opublikowano w „Monitorze Polskim”. Uchwała weszła w życie dwa dni później, czyli 1 stycznia 2017 r., jednak na poszczególne elementy programu trzeba poczekać (szczegóły poniżej).
„Niepełnosprawność dotyka nie tylko samą osobę niepełnosprawną, ale także członków jej rodziny. Stąd też działania pomocowe państwa powinny być skierowane do całej rodziny” – stwierdzono w programie. Podzielono go więc na sześć priorytetów: wsparcie dla kobiet w ciąży i ich rodzin, wczesne wspomaganie rozwoju dziecka i jego rodziny, usługi wspierające i rehabilitacyjne, wsparcie mieszkaniowe, koordynacja, poradnictwo i informacja, pozostałe instrumenty wsparcia. Priorytety składają się z kolei z działań i poddziałań.
Do kogo Program „Za życiem” jest skierowany?
Duża część Programu „Za życiem” skierowana jest też do rodzin z dzieckiem legitymującym się:
oraz do dzieci i młodzieży posiadających:
i ich rodzin.
Jakie wsparcie w ramach „Za życiem”?
Do tej pory szeroko opisywane było wsparcie dla kobiet w ciąży powikłanej i rodzin w obliczu urodzenia się dziecka, u którego „zdiagnozowano ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę” zagrażającą jego życiu. My postaramy się opisać te elementy Programu „Za życiem”, które dotyczą już narodzonych dzieci z niepełnosprawnością i ich rodzin.
Różne są planowane terminy wdrażania poszczególnych działań, dlatego Program jest w tej chwili bardziej mapą drogową do kompleksowego systemu wsparcia. Być może nie jest to jeszcze kompleksowy program marzeń, który rozwiąże wszystkie problemy wszystkich potrzebujących. Na pewno jednak wiele osób znajdzie w nim dla siebie wiele interesujących rozwiązań.
Oto one:
Kto skorzysta?
W Programie wymieniono trzy grupy odbiorców tego rodzaju wsparcia, wśród których znaleźli się pracownicy-rodzice dziecka z niepełnosprawnością lub ze szczególnymi potrzebami edukacyjnymi.
W jaki sposób?
Poprzez planowane zmiany w prawie, pracodawcy mieliby obowiązek stworzyć rodzicom możliwość m.in. korzystania z indywidualnego rozkładu czasu pracy czy ruchomego lub przerywanego czasu pracy. Rodzicom dzieci z niepełnosprawnością miałaby przysługiwać także możliwość zatrudnienia w formie telepracy. Pracodawca mógłby jednak odmówić złożonego przez pracownika wniosku w sprawie bardziej elastycznego czasu pracy, jeśli nie byłoby to możliwe ze względu na organizację lub rodzaj wykonywanej pracy.
Od kiedy?
Od 1 stycznia 2018 r.
Kto skorzysta?
Dzieci od narodzin do czasu podjęcia nauki szkolnej, ze szczególnym uwzględnieniem dzieci do 3. roku życia, u których występują wybrane schorzenia według Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10.
W jaki sposób?
Program zakłada stworzenie sieci 380 (także na bazie już działających placówek wczesnego wspomagania) ośrodków udzielających kompleksowego wsparcia rodzinom z dziećmi, u których wykryto wady rozwojowe oraz rodzinom z dziećmi z niepełnosprawnością. Plan zakłada, by w każdym powiecie był jeden taki ośrodek.
„Obejmowałyby one kompleksową opieką około 20 proc. dzieci obecnie objętych wczesnym wspomaganiem rozwoju prowadzonym w systemie oświaty (20 proc. z ok. 47000 dzieci) – legitymujących się najcięższymi schorzeniami i zaburzeniami” – czytamy w Programie. W ośrodkach możliwe byłyby konsultacje lekarzy różnych specjalności oraz usługi terapeutów, fizjoterapeuty, psychologa, pedagoga, logopedy we współpracy z pracownikiem socjalnym.
Powstać ma także Krajowy Ośrodek Koordynacyjno-Rehabilitacyjny.
Od kiedy?
Zaplanowane na lata 2017-2021.
Celem ma być zapewnienie miejsc opieki w żłobkach lub klubach dziecięcych dostosowanych do objęcia opieką dzieci posiadających orzeczenie o niepełnosprawności lub wymagających szczególnej opieki.
Podano dwie grupy:
Będzie to rozszerzenie w 2017 r. „Resortowego programu rozwoju instytucji opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 Maluch plus”, ogłoszonego 21 listopada 2016 r., o moduł skierowany do podmiotów tworzących lub posiadających miejsca opieki nad ww. dziećmi.
Podmioty tworzące lub zamierzające tworzyć żłobki i kluby dziecięce, dostosowane do potrzeb dzieci z niepełnosprawnością lub wymagających szczególnej opieki, będą mogły ubiegać się o dofinansowanie funkcjonowania miejsc opieki w wysokości do 500 zł miesięcznie na dziecko.
Zaplanowane na lata 2017-2021.
Aktywni zawodowo, podlegający ubezpieczeniu chorobowemu opiekunowie dzieci ze znacznym stopniem niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.
Zmiana ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa ma wydłużyć zasiłek opiekuńczy z 14 do 30 dni w przypadku opieki nad ww. dziećmi.
Od 1 stycznia 2018 r.
Celem jest zabezpieczenie opieki dla osób z niepełnosprawnością oraz wsparcie członków rodziny w opiece nad dzieckiem z niepełnosprawnością poprzez możliwość uzyskania pomocy rodzinie, w formie opieki wytchnieniowej w związku:
Kto skorzysta?
Opiekunowie (o dochodzie nieprzekraczającym miesięcznie 1200 zł netto na osobę w rodzinie) dzieci z orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji oraz osób niepełnosprawnych ze znacznym stopniem niepełnosprawności.
W jaki sposób?
Opieka wytchnieniowa realizowana będzie poprzez zapewnienie usług w dziennych ośrodkach wsparcia, placówkach całodobowych, jednostkach systemu oświaty lub poprzez zawarcie umowy z organizacją pozarządową na usługi, w tym indywidualne. Opieka ta może być realizowana także poprzez uczestnictwo osoby z niepełnosprawnością w różnorodnych formach wypoczynku zorganizowanego.
Usługi świadczone będą całodobowo lub w zależności od potrzeb usługi – przez kilka godzin dziennie. Decyzję co do wyboru formy opieki wytchnieniowej pozostawia się rodzinie. Opieka nad osobą z niepełnosprawnością ma być zapewniona w wymiarze do 120 godzin rocznie. Koszt jednej godziny usługi – maksymalnie 20 zł.
Jak zapisano w Programie, „samorząd powiatowy ma obowiązek zapewnić opiekę wytchnieniową we wszystkich wskazanych formach”. Samorząd lub organizacja pozarządowa będą mogły ubiegać się o uzyskanie wsparcia kadrowego, w formie subsydiowanego zatrudnienia osób bezrobotnych (o odpowiednich kwalifikacjach lub po przeszkoleniu) skierowanych przez powiatowy urząd pracy. Zadaniem tych osób będzie stała lub doraźna pomoc rodzinie z dzieckiem z niepełnosprawnością.
Od kiedy?
Od 1 lipca 2017 r.
Celem jest ułatwienie dostępu do tej formy wsparcia większej grupie osób z zaburzeniami psychicznymi, w tym z niepełnosprawnościami sprzężonymi, rozwój bazy całodobowej umożliwiającej pobyt całodobowy z przyczyn losowych lub na czas odpoczynku opiekuna.
Osoby dorosłe z zaburzeniami psychicznymi, w tym z niepełnosprawnościami sprzężonymi i osoby ze spektrum autyzmu.
Konieczna będzie zmiana ustawy o pomocy społecznej dotycząca finansowania uczestników nowego typu ŚDS, a także nowelizacja rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie środowiskowych domów samopomocy w zakresie rozszerzenia typu ŚDS, wskaźnika zatrudnienia, nowych usług, ewentualnie standardów lokalowych. Jako formę realizacji podano „dostosowanie ŚDS do potrzeb osób z niepełnosprawnościami sprzężonymi oraz spektrum autyzmu”.
Od 1 lipca 2017 r.
Byli uczestnicy WTZ, którzy podjęli zatrudnienie na otwartym rynku pracy.
Powstanie klubu rehabilitacji działającego przy WTZ. Zakres usług świadczonych w klubach oraz ich wymiar godzinowy ustalałaby jednostka prowadząca warsztat w uzgodnieniu z powiatem.
Od 1 stycznia 2018 r.
Po pierwsze, chodzi tu o wsparcie rodziców i opiekunów osób z niepełnosprawnością w realizacji codziennych obowiązków domowych, a po drugie – aktywizację osób bezrobotnych w ramach prac społecznie użytecznych.
Rodzice i opiekunowie dzieci z orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji oraz osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności.
Rodzina lub opiekun dziecka z niepełnosprawnością będzie mógł wystąpić do MOPS o udzielenie wsparcia w realizacji domowych obowiązków w wymiarze nie więcej niż 10 godzin tygodniowo. MOPS, we współpracy z powiatowym urzędem pracy, dobierze odpowiednią osobę wspierającą. Jej wynagrodzenie to minimum 8,10 zł za godzinę.
Od 1 lipca 2017 r.
Kto skorzysta?
Z kilku poniższych rodzajów działań będą mogli korzystać członkowie rodzin opiekujący się dziećmi z orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji oraz osobą ze znacznym stopniem niepełnosprawności.
Wspieranie zatrudnienia członków rodzin opiekujących się osobą z niepełnosprawnością (od 1 stycznia 2018 r.)
Celem jest umożliwienie opiekunom osób z niepełnosprawnością łączenia pracy ze sprawowaniem opieki nad osobą z niepełnosprawnością. Wsparcie zatrudnienia osób bezrobotnych opiekujących się ww. osobą z niepełnosprawnością odbywać się będzie poprzez:
Celem jest godzenie opieki nad osobą z niepełnosprawnością z pracą zawodową poprzez umożliwienie członkom rodziny, z wyłączeniem opiekunów pobierających świadczenie lub zasiłek opiekuńczy, nabycia umiejętności, jakich potrzebują (poprzez udział w szkoleniu), lub podjęcia zatrudnienia w pełnym lub niepełnym wymiarze czasu pracy, o ile opiekun lub opiekunowie tego chcą.
Opiekunowie będą mogli uzyskać status poszukującego pracy niepozostającego w zatrudnieniu, co umożliwi im m.in. dostęp do: pośrednictwa pracy, szkoleń czy zatrudnienia subsydiowanego, np. w formie prac interwencyjnych.
Dostępne mają być dofinansowanie oraz pożyczki na podjęcie działalności gospodarczej. W ramach istniejących obecnie przepisów osoba bezrobotna może otrzymać na założenie firmy nawet 6-krotność przeciętnego wynagrodzenia. W przypadku osób bezrobotnych opiekujących się osobą z niepełnosprawnością, które zdecydują się na podjęcie działalności gospodarczej oraz innych bezrobotnych, którzy zdecydują się na zakładanie działalności polegającej na prowadzeniu żłobków lub klubów dziecięcych z miejscami dla dzieci z niepełnosprawnością lub świadczeniu usług rehabilitacyjnych dla dzieci z niepełnosprawnością w miejscu zamieszkania, wprowadzone zostaną dodatkowe ułatwienia.
Rozwijanie działalności gospodarczej przez opiekunów osób z niepełnosprawnością ma być ułatwione poprzez stworzenie preferencyjnych warunków refundacji kosztów wyposażenia lub doposażenia stanowiska pracy oraz warunków udzielania pożyczek na utworzenie miejsca pracy.
Chodzi o przekazanie urzędom pracy dodatkowych środków na aktywizację zawodową bezrobotnych rodziców i opiekunów prawnych lub faktycznych osób z orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji oraz osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności.
Gospodarstwa domowe o dochodach uniemożliwiających zakup lub wynajem mieszkania na zasadach rynkowych, w tym rodziny z dziećmi z niepełnosprawnością.
O najem mieszkania wybudowanego w ramach I filaru Programu Mieszkanie+ będą się mogły ubiegać wszystkie zainteresowane gospodarstwa domowe. Zakłada się, że gdy będzie więcej chętnych niż mieszkań w danej lokalizacji brane pod uwagę będą kryteria pierwszeństwa, zapewniające pierwszeństwo w zawarciu umowy najmu m.in. dla rodzin wychowujących dzieci z niepełnosprawnością.
Program rozpoczęty.
Gospodarstwa domowe oszczędzające na realizację celów mieszkaniowych, obejmujących zarówno uzyskanie samodzielnego mieszkania, jak i poprawę stanu technicznego zamieszkiwanego mieszkania, w tym rodziny z dziećmi z niepełnosprawnością.
Wśród osób, które oszczędzają na specjalnych Indywidualnych Kontach Mieszkaniowych, wprowadzone będą specjalne preferencje dla gospodarstw domowych wychowujących dzieci z niepełnosprawnością.
Rozpoczęcie możliwości zakładania Indywidualnych Kont Mieszkaniowych w 2018 r., wypłaty premii od 2019 r.
Rodziny z osobami z niepełnosprawnością osiągające dochody nieprzekraczające kryteriów dochodowych ustalonych przez daną gminę.
Gminy zostaną zobligowane do uregulowania w uchwałach, dotyczących zasad wynajmowania lokali wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu gminy, warunków, jakie musi spełniać lokal wskazywany dla osób z niepełnosprawnością, z uwzględnieniem ich potrzeb. Rada gminy będzie mogła zawrzeć w uchwale również preferencje dla rodzin z dziećmi z niepełnosprawnością.
Osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności lub stopniem umiarkowanym, w odniesieniu do których orzeczono chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe, całościowe zaburzenia rozwojowe lub epilepsję, oraz niewidomych.
Budowa lub adaptacja lokali na mieszkania chronione lub wspomagane. Wprowadzenie definicji mieszkania wspomaganego do ustawy o pomocy społecznej. Lokale nie powinny być większe niż dla 10 osób, powinny być one dostosowane do potrzeb osób z niepełnosprawnością. Pierwszeństwo w otrzymaniu tej formy wsparcia będą miały osoby samotne lub zamieszkujące w trudnych warunkach lokalowych albo środowiskowych.
Zakłada się utworzenie ok. 50 mieszkań rocznie dzięki dotacji dla samorządu lub umowie z organizacją pozarządową (pod nadzorem wojewody). Samorząd będzie zobowiązany do prowadzenia tej formy wsparcia przez co najmniej 10 lat od uruchomienia mieszkania.
Od 1 lipca 2017 r.
Rodziny, osoby z niepełnosprawnością i ich opiekunowie.
Centrum Informacyjne Rządu (KPRM CIR) zapewni informacje o dostępnych formach wsparcia. Powstanie stale aktualizowana baza danych, pozyskiwana od koordynatorów powiatowych.
Od 1 stycznia 2018 r.
Rodziny, w tym rodziny wychowujące dzieci z niepełnosprawnością, osoby (głównie dzieci i młodzież) z niepełnosprawnością, organizacje pozarządowe.
W konkursie FIO 2017 premiowane będą zadania na rzecz rodzin, w tym wychowujących dzieci z niepełnosprawnością. Wyodrębniono komponent tematyczny „Działania na rzecz rodziny, macierzyństwa, rodzicielstwa”, na który przeznaczono milion złotych.
Od 2 lutego 2017 r.
Celem jest aktywizacja zawodowa i społeczna osób z niepełnosprawnością w ramach spółdzielczości socjalnej, w tym ułatwienie powrotu na rynek pracy bezrobotnym opiekunom dzieci z niepełnosprawnością poprzez zachęcanie do tworzenia spółdzielni socjalnych świadczących usługi w ramach żłobków lub klubów dziecięcych z miejscami dla dzieci z niepełnosprawnością lub usługi rehabilitacyjne dla nich w miejscu zamieszkania.
Osoby z niepełnosprawnością oraz ich rodziny, rodzice i opiekunowie dzieci z orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji oraz osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności.
Do katalogu osób uprawnionych do założenia, przystąpienia i zatrudnienia w spółdzielni socjalnej wprowadzone będą osoby z zaburzeniami psychicznymi. Jednocześnie obniżony zostanie obecny limit 50 proc. osób posiadających ww. uprawnienia do 30 proc. dla osób o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności oraz osób z zaburzeniami psychicznymi.
Będzie też większa dotacja (do 6-krotności przeciętnego wynagrodzenia) dla osób, które założą spółdzielnię socjalną lub przystąpią do niej, o ile spółdzielnia świadczyć będzie usługi w ramach żłobków lub klubów dziecięcych z miejscami dla dzieci z niepełnosprawnością lub usługi rehabilitacyjne dla nich.
Od 1 lipca 2017 r.
Osoby uprawnione do alimentów, które ich nie otrzymują przede wszystkim z powodu uchylania się od ich płacenia przez dłużników alimentacyjnych (zjawisko niealimentacji w sposób szczególny dotyka samotnych rodziców wychowujących dzieci z niepełnosprawnością).
Zapowiadane jest wprowadzenie szeregu rozwiązań prawnych mających na celu poprawienie ściągalności alimentów i poprawę sytuacji dzieci, które ich nie otrzymują od zobowiązanego do tego rodzica.
Od 1 lipca 2017 r.